· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·

Yoga-s™tra

( by Patañjali )

Differences of the text found in several printings

· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·

Chapter 1

ath€to yog€nu€nam // 1 //

yoga citta-vtti-nirodhaƒ // 2 //

tad€ dra˜uƒ svar™pe 'vasth€nam // 3 //

vtti-s€r™pyam itaratra // 4 //

vttayaƒ pañcatayyaƒ kli˜€ akli˜€ƒ // 5 //

pram€Ša-viparyaya-vikalpa-nidr€-smtayaƒ // 6 //

pratyak€num€n€gam€ƒ pram€Š€ni // 7 //

viparyayo mithy€-jñ€nam atad-r™pa-prati˜ham // 8 //

abda-jñ€n€nup€to vastu-™nyo vikalpaƒ // 9 //

abh€va-pratyay€lamban€ vttir nidr€ // 10 //

anubh™ta-viay€saˆpramoaƒ smtiƒ // 11 //

abhy€sa-vair€gy€bhy€ˆ tan-nirodhaƒ // 12 //

tatra sthitau yatno 'bhy€saƒ // 13 //

sa tu d…rgha-k€la-nairantarya-satk€ra-sevito dha-bh™miƒ // 14 //

d˜€nuravika-viaya-vitŠasya va…k€ra-saˆjñ€ vair€gyam // 15 //

tat-paraˆ purua-khy€ter guŠa-vaitŠyam // 16 //

vitarka-vic€r€nand€smit€nugam€t saˆprajñ€taƒ // 17 //

vir€ma-pratyay€bhy€sa-p™rvaƒ saˆsk€ra-eo 'nyaƒ // 18 //

bhava-pratyayo videha-prakti-lay€n€m // 19 //

raddh€-v…rya-smti-sam€dhi-prajñ€-p™rvaka itare€m // 20 //

t…vra-saˆveg€n€m €sannaƒ // 21 //

mdu-madhy€dhim€tratv€t tato 'pi vieaƒ // 22 //

…vara-praŠidh€n€d v€ // 23 //

klea-karma-vip€k€ayair apar€m˜aƒ purua-viea …varaƒ // 24 //

tatra niratiayaˆ sarvajña-b…jam // 25 //

sa ea p™rve€m api guruƒ k€len€navacched€t // 26 //

tasya v€cakaƒ praŠavaƒ // 27 //

taj-japas tad-artha-bh€vanam // 28 //

tataƒ pratyak-cetan€dhigamo 'py antar€y€bh€va ca // 29 //

vy€dhi-sty€na-saˆaya-pram€d€lasy€virati-bhr€nti-daran€labdha-bh™mikatv€navasthitatv€ni citta-vikep€s te 'ntar€y€ƒ // 30 //

duƒkha-daurmanasy€‰gamejayatva-v€sa-prav€s€ vikepa-saha-bhuvaƒ // 31 //

tat-pratiedh€rtham eka-tattv€bhy€saƒ // 32 //

maitr…-karuŠ€-muditopek€Š€ˆ sukha-duƒkha-puŠy€puŠya-viay€Š€ˆ bh€van€ta citta-pras€danam // 33 //

pracchardana-vidh€raŠ€bhy€ˆ v€ pr€Šasya // 34 //

viayavat… v€ pravttir utpann€ sthiti-nibandhin… // 35 //

viok€ v€ jyotimat… // 36 //

v…ta-r€ga-viayaˆ v€ cittam // 37 //

svapna-nidr€-jñ€n€lambanaˆ v€ // 38 //

yath€bhimata-dhy€n€d v€ // 39 //

param€Šu-parama-mahattv€nto 'sya va…-k€raƒ // 40 //

k…Ša-vtter abhij€tasyeva maŠer grah…t-grahaŠa-gr€hyeu tat-stha-tad-añjanat€ sam€pattiƒ // 41 //

abd€rtha-jñ€na-vikalpaiƒ saˆk…rŠ€ sa-vitark€ // 42 //

smti-pariuddhau svar™pa-™nyev€rtha-m€tra-nirbh€s€ nirvitark€ // 43 //

etayaiva sa-vic€r€ nirvic€r€ ca s™kma-viay€ vy€khy€t€ // 44 //

s™kma-viayatvaˆ c€li‰ga-paryavas€nam // 45 //

t€ eva sa-b…jaƒ sam€dhiƒ // 46 //

nirvic€ra-vai€radye 'dhy€tma-pras€daƒ // 47 //

taˆ-bhar€ tatra prajñ€ // 48 //

rut€num€na-prajñ€bhy€ˆ s€m€nya-viay€ vie€rthatv€t // 49 //

taj-ja-saˆsk€ro 'nya-saˆsk€ra-pratibandh… // 50 //

tasy€pi nirodhe sarva-nirodh€n nirb…jaƒ sam€dhiƒ // 51 //

iti r…-p€tañjale s€‰khya-pravacane yoga-€stre sam€dhir n€ma prathamaƒ p€daƒ sam€ptaƒ //

Chapter 2

tapaƒ-sv€dhy€yevara-praŠidh€n€ni kriy€-yogaƒ // 1 //

sam€dhi-bh€van€rthaƒ klea-tan™-karaŠ€rtha ca // 2 //

avidy€smit€-r€ga-dve€bhinive€ƒ kle€ƒ // 3 //

avidy€ ketram uttare€ˆ prasupta-tanu-vicchinnod€r€Š€m // 4 //

anity€uci-duƒkh€n€tmasu nitya-uci-sukh€tma-khy€tir avidy€ // 5 //

dg-darana-aktyor ek€tmataiv€smit€ // 6 //

sukh€nuay… r€gaƒ // 7 //

duƒkh€nuay… dveaƒ // 8 //

sva-rasa-v€h… viduo 'pi tanv-anubandho 'bhiniveaƒ // 9 //

te pratiprasava-hey€ƒ s™km€ƒ // 10 //

dhy€na-hey€s tad-vttayaƒ // 11 //

klea-m™laƒ karm€ayo d˜€dta-janma-vedan…yaƒ // 12 //

sati m™le tad-vip€ko j€ty-€yur-bhog€ƒ // 13 //

te hda-parit€pa-phal€ƒ puŠy€puŠya-hetutv€t // 14 //

pariŠ€ma-t€pa-saˆsk€ra-duƒkhair guŠa-vtti-virodh€c ca duƒkham eva sarvaˆ vivekinaƒ // 15 //

heyaˆ duƒkham an€gatam // 16 //

dra˜-dyayoƒ saˆyoge heya-hetuƒ // 17 //

prak€a-kriy€-sthiti-…laˆ bh™tendriy€tmakaˆ bhog€pavarg€rthaˆ dyam // 18 //

vie€viea-li‰ga-m€tr€li‰g€ni guŠa-parv€Ši // 19 //

dra˜€ di-m€traƒ uddho 'pi pratyay€nupayaƒ // 20 //

tad-artha eva dy€tm€ // 21 //

kt€rthaˆ prati na˜am apy ana˜aˆ tad-anya-s€dh€raŠatv€t // 22 //

sva-sv€mi-aktyoƒ sva-r™popalabdhi-hetuƒ saˆyogaƒ // 23 //

tasya hetur avidy€ // 24 //

tad-abh€v€t saˆyog€bh€vo h€naˆ tad deƒ kaivalyam // 25 //

viveka-khy€tir aviplav€ h€nop€yaƒ // 26 //

tasya saptadh€ pr€nta-bh™miƒ prajñ€ // 27 //

yog€‰g€nu˜h€n€d auddhi-kaye jñ€na-d…ptir € viveka-khy€teƒ // 28 //

yama-niyam€sana-pr€Š€y€ma-praty€h€ra-dh€raŠ€-dhy€na-sam€dhayo '˜€v a‰g€ni // 29 //

ahiˆs€-saty€steya-brahmacary€parigrah€ yamaƒ // 30 //

ete j€ti-dea-k€la-samay€navacchin€ƒ s€rvabhaum€ mah€-vratam // 31 //

auca-saˆtoa-tapaƒ-sv€dhy€yevara-praŠidh€n€ni niyamaƒ // 32 //

vitarka-b€dhane pratipaka-bh€vanam // 33 //

vitark€ hiˆs€dayaƒ kta-k€rit€numodit€ lobha-krodha-moha-p™rvak€ mdu-madhy€dhim€tr€ duƒkh€jñ€n€nanta-phal€ iti pratipaka-bh€vanam // 34 //

tat-saˆnidhau vaira-ty€gaƒ // 35 //

satya-prati˜h€y€ˆ kriy€-phal€rayatvam // 36 //

asteya-prati˜h€y€ˆ sarva-ratnopasth€nam // 37 //

brahmacarya-prati˜h€y€ˆ v…rya-l€bhaƒ // 38 //

aparigraha-sthairye janma-kathaˆt€-saˆbodhaƒ // 39 //

auc€t sv€‰ga-jugups€ parair asaˆsargaƒ // 40 //

sattva-uddhi-saumanasyaik€gryendriya-jay€tma-darana-yogyatv€ni ca // 41 //

saˆto€d anuttamaƒ sukha-l€bhaƒ // 42 //

k€yendriya-siddhir auddhi-kay€t tapasaƒ // 43 //

sv€dhy€y€d i˜a-devat€-saˆprayogaƒ // 44 //

sam€dhi-siddhir …vara-praŠidh€n€t // 45 //

sthira-sukham €sanam // 46 //

prayatna-aithily€nantya-sam€pattibhy€m // 47 //

tato dvandv€nabhigh€taƒ // 48 //

tasmin sati v€sa-prav€sayor gati-vicchedaƒ pr€Š€y€maƒ // 49 //

sa tu b€hy€bhyantara-stambha-vttir dea-k€la-saˆkhy€bhiƒ parid˜o d…rgha-s™kmaƒ // 50 //

b€hy€bhyantara-viay€kep… caturthaƒ // 51 //

tataƒ k…yate prak€€varaŠam // 52 //

dh€raŠ€su ca yogyat€ manasaƒ // 53 //

sva-sva-viay€saˆprayog€bh€ve cittasya svar™p€nuk€ra ivendriy€Š€ˆ praty€h€raƒ // 54 //

tataƒ param€ vayatendriy€Š€m // 55 //

iti r…-p€tañjale s€‰khya-pravacane yoga-€stre s€dhano n€ma dvit…yaƒ p€daƒ sam€ptaƒ //

Chapter 3

dea-bandha cittasya dh€raŠ€ // 1 //

tatra pratyayaikat€nat€ dhy€nam // 2 //

tad ev€rtha-m€tra-nirbh€saˆ svar™pa-™nyam iva sam€dhiƒ // 3 //

trayam ekatra saˆyamaƒ // 4 //

taj-jay€t prajñ€lokaƒ // 5 //

tasya bh™miu viniyogaƒ // 6 //

trayam antara‰gaˆ p™rvebhyaƒ // 7 //

tad api bahira‰gaˆ nirb…jasya // 8 //

vyutth€na-nirodha-saˆsk€rayor abhibhava-pr€durbh€vau nirodha-kaŠa-citt€nvayo nirodha-pariŠ€maƒ // 9 //

tasya pra€nta-v€hit€ saˆsk€r€t // 10 //

sarv€rthataik€gratayoƒ kayodayau cittasya sam€dhi-pariŠ€maƒ // 11 //

€ntoditau tulya-pratyayau cittasyaik€grat€-pariŠ€maƒ // 12 //

etena bh™tendriyeu dharma-lakaŠ€vasth€-pariŠ€m€ vy€khy€t€ƒ // 13 //

€ntodit€vyapadeya-dharm€nup€t… dharm… // 14 //

kram€nyatvaˆ pariŠ€m€nyatve hetuƒ // 15 //

pariŠ€ma-traya-saˆyam€d at…t€n€gata-jñ€nam // 16 //

abd€rtha-pratyay€n€m itaretar€dhy€s€t saˆkaras tat-pravibh€ga-saˆyam€t sarva-bh™ta-ruta-jñ€nam // 17 //

saˆsk€ra-s€k€t-karaŠ€t p™rva-j€ti-jñ€nam // 18 //

pratyayasya para-citta-jñ€nam // 19 //

na tat s€lambanaˆ tasy€viay…-bh™tatv€t // 20 //

k€ya-r™pa-saˆyam€d gr€hya-akti-stambhe cakuƒ-prak€€saˆyoge 'ntardh€nam // 21 //

etena abd€dy-antardh€nam uktam // 22 //

sopakramaˆ nirupakramaˆ ca karma tat-saˆyam€d apar€nta-jñ€nam ari˜ebhyo v€ // 23 //

maitry-€diu bal€ni // 24 //

baleu hasti-bal€ni // 25 //

pravtty-€loka-ny€s€t s™kma-vyavahita-viprak˜a-jñ€nam // 26 //

bhuvana-jñ€naˆ s™rye saˆyam€t // 27 //

candre t€r€-vy™ha-jñ€nam // 28 //

dhruve tad-gati-jñ€nam // 29 //

n€bhi-cakre k€ya-vy™ha-jñ€nam // 30 //

kaŠ˜ha-k™pe kutpip€s€-nivttiƒ // 31 //

k™rman€y€ˆ sthairyam // 32 //

m™rdha-jyotii siddha-daranam // 33 //

pr€tibh€d v€ sarvaˆ sarva-nimitt€napekam // 34 //

hdaye citta-saˆvit // 35 //

sattva-puruayor atyant€saˆk…rŠayoƒ pratyay€vieo bhogaƒ par€rth€nya-sv€rtha-saˆyam€t purua-jñ€nam // 36 //

tataƒ pr€tibha-r€vaŠa-vedan€dar€sv€da-v€rtt€ j€yante // 37 //

te sam€dh€v upasarg€ vyutth€ne siddhayaƒ // 38 //

bandha-k€raŠa-aithily€t prac€ra-saˆvedan€c ca cittasya para-ar…r€veaƒ // 39 //

ud€na-jay€j jala-pa‰ka-kaŠ˜ak€div asa‰ga utkr€nti ca // 40 //

sam€na-jay€t prajvalanam // 41 //

rotr€k€ayoƒ saˆbandha-saˆyam€d divyaˆ rotram // 42 //

k€y€k€ayoƒ saˆbandha-saˆyam€l laghu-t™la-sam€patte c€k€a-gamanam // 43 //

bahir akalpit€ vttir mah€videh€ tataƒ prak€€varaŠa-kayaƒ // 44 //

sth™la-svar™pa-s™km€nvay€rthavattva-saˆyam€d bh™ta-jayaƒ // 45 //

tato 'Šim€di-pr€durbh€vaƒ k€ya-saˆpat tad-dharm€nabhigh€ta ca // 46 //

r™pa-l€vaŠya-bala-vajra-saˆhananatv€ni k€ya-saˆpata // 47 //

grahaŠa-svar™p€smit€nvay€rthavattva-saˆyam€d indriya-jayaƒ // 48 //

tato mano-javitvaˆ vikaraŠa-bh€vaƒ pradh€na-jaya ca // 49 //

sattva-puru€nyat€-khy€ti-m€trasya sarva-bh€v€dhi˜h€ttvaˆ sarva-jñ€ttvaˆ ca // 50 //

tad-vair€gy€d api doa-b…ja-kaye kaivalyam // 51 //

sth€ny-upanimantraŠe sa‰ga-smay€karaŠam punar-ani˜a-prasa‰g€t // 52 //

kaŠa-tat-kramayoƒ saˆbandha-saˆyam€d viveka-jaˆ jñ€nam // 53 //

j€ti-lakaŠa-deair anyat€navacched€t tulyayos tataƒ pratipattiƒ // 54 //

t€rakaˆ sarva-viayaˆ sarvath€viayam akramaˆ ceti viveka-jaˆ jñ€nam // 55 //

sattva-puruayoƒ uddhi-s€mye kaivalyam // 56 //

iti r…-p€tañjale s€‰khya-pravacane yoga-€stre vibh™tir n€ma tt…yaƒ p€daƒ sam€ptaƒ //

Chapter 4

janmauadhi-mantra-tapaƒ-sam€dhi-j€ƒ siddhayaƒ // 1 //

j€ty-antara-pariŠ€maƒ prakty€p™r€t // 2 //

nimittam aprayojakaˆ prakt…n€ˆ varaŠa-bhedas tu tataƒ ketrikavat // 3 //

nirm€Ša-citt€ny asmit€-m€tr€t // 4 //

pravtti-bhede prayojakaˆ cittam ekam aneke€m // 5 //

tatra dhy€na-jam an€ayam // 6 //

karm€ukl€kŠaˆ yoginas tri-vidham itare€m // 7 //

tatas tad-vip€k€nuguŠ€n€m ev€bhivyaktir v€san€n€m // 8 //

j€ti-dea-k€la-vyavahit€n€m apy €nantaryaˆ smti-saˆsk€rayor eka-r™patv€t // 9 //

t€s€m an€ditvam €io nityatv€t // 10 //

hetu-phal€ray€lambanaiƒ saˆgh…tatv€d e€m abh€ve tad-abh€vaƒ // 11 //

at…t€n€gataˆ svar™pato 'sty adhva-bhed€d dharm€Š€m // 12 //

te vyakta-s™km€ guŠ€tm€naƒ // 13 //

pariŠ€maikatv€d vastu-tattvam // 14 //

vastu-s€mye citta-bhed€t tayor viviktaƒ panth€ƒ // 15 //

tad-upar€g€pekitatv€c cittasya vastu jñ€t€jñ€tam // 16 //

sad€ jñ€t€ citta-vttayas tat-prabhoƒ puruasy€pariŠ€mitv€t // 17 //

na tat sva-bh€saˆ dyatv€t // 18 //

eka-samaye cobhay€navadh€raŠam // 19 //

citt€ntara-dye buddhi-buddher atiprasa‰gaƒ smti-saˆkara ca // 20 //

citer apratisaˆkram€y€s tad-€k€r€pattau sva-buddhi-saˆvedanam // 21 //

dra˜-dyoparaktaˆ cittaˆ sarv€rtham // 22 //

tad asaˆkhyeya-v€san€bhi cittam api par€rthaˆ saˆhatya-k€ritv€t // 23 //

viea-darina €tma-bh€va-bh€van€-vinivttiƒ // 24 //

tad€ viveka-namraˆ kaivalya-pr€gbh€raˆ cittam // 25 //

tac-chidreu pratyay€ntar€Ši saˆsk€rebhyaƒ // 26 //

h€naˆ te€ˆ kleavad uktam // 27 //

prasaˆkhy€ne 'py akus…dasya sarvath€ viveka-khy€ter dharma-meghaƒ sam€dhiƒ // 28 //

tataƒ klea-karma-nivttiƒ // 29 //

tad€ sarv€varaŠa-mal€petasya jñ€nasy€nanty€j jñeyam alpam // 30 //

tataƒ kt€rth€n€ˆ pariŠ€ma-krama-sam€ptir guŠ€n€m // 31 //

kaŠa-pratiyog… pariŠ€m€par€nta-nirgr€hyaƒ kramaƒ // 32 //

puru€rtha-™ny€n€ˆ guŠ€n€ˆ pratiprasavaƒ kaivalyaˆ svar™pa-prati˜h€ v€ citi-aktir iti // 33 //

iti r…-p€tañjale s€‰khya-pravacane yoga-€stre kaivalyo n€ma caturthaƒ p€daƒ sam€ptaƒ //

· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·